In het gebied tussen Alkmaar, Haarlem, Amsterdam en Zaanstad stroomde tweeduizend jaar geleden het Oer-IJ, een vertakking van de Rijn. Dat Oer-IJ heeft een enorme invloed gehad op het landschap, en daarmee op de bewoningsgeschiedenis, van de regio. Over dat oude stroomgebied is eind 2018 de Atlas van het Oer-IJ-gebied verschenen, waarin verschillende auteurs een bijdrage hebben geleverd over de archeologie, geologie, historie, natuur en het landschap van het gebied aan bod komt. Een van die auteurs, Frits David Zeiler, spreekt 26 maart over het onderwerp.

Tijdens de lezing zal aandacht worden geschonken aan de bewoningsgeschiedenis van het Oer-IJ-gebied, evenals de veranderingen die het landschap in de loop der eeuwen heeft ondergaan. In de middeleeuwen veranderde dat landschap namelijk enorm, door ontginningen, duinverstuivingen, klimaatverandering, het verschuiven van de kustlijn en de waterhuishouding door menselijke en natuurlijke invloeden. In dit waterrijke gebied werden vanaf de late middeleeuwen de dijken, dammen en sluizen aangelegd, bossen gekapt en weer aangeplant, steden gebouwd en industriële activiteiten gevestigd.

Zeiler gaat tijdens de lezing ook in op de namen van dorpen en steden in het Oer-IJ-gebied. De kenmerken van het landschap hebben hun weerslag gehad op die namen. Heiloo bijvoorbeeld, duidt op een ‘heilig’ bosgebied uit de voorchristelijke periode. De Limmerkoog heeft zijn naam te danken aan een landaanwas en de naam Alkmaar heeft alles te maken met het waterrijke landschap. Namen met het woord ‘geest’ wijzen op akkers op oude duingronden. Zo zijn ook de namen in onze regio onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van het Oer-IJ-gebied.